عنوان: بررسی و شناخت تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر نوآوری اجتماعی
مولفین: دکتر مهران کشتکارهرانکی، صدیقه پورمظاهری
موضوع: مدیریت دانش
سال انتشار(میلادی): 2020
وضعیت: تمام متن
منبع: فصلنامه مدیریت راهبردی دانش سازمانی، سال اول ، شماره 3، زمستان 1397
تهیه و تنظیم: پایگاه مقالات علمی مدیریت www.SYSTEM.parsiblog.com 

 چکیده:
شبکه‌های اجتماعی به‌لحاظ گسترش و نفوذ بین کاربران، برقراری ارتباط خصوصی و شخصی، فارغ‌بودن از کنترل مرجع قدرت و سهولت تبادل، اشتراک‌گذاری و دسترسی به دانش، تجارب و درس‌آموخته‌های کاربران، به ‌وسیله‌ای بی‌بدیل در عرصه ارتباطات تبدیل شده و زمینه‌های تأثیرگذاری زیادی را فراهم ساخته‌اند. هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر نوآوری اجتماعی است. براین‌مبنا، سؤال اصلی عبارت است از اینکه شبکه‌های اجتماعی چه تأثیری بر نوآوری اجتماعی دارند؟ برای پاسخ به این سؤال، جامعه آماری به تعداد 140 نفر شامل دانشجویان سطوح مختلف کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری پنج دانشگاه منتخب شهر تهران به روش تصادفی ساده انتخاب و پرسشنامه برای دریافت پاسخ آنها ارسال شد. نوع پژوهش، کاربردی؛ روش پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی و به‌طور مشخص مبتنی‌بر مدل‌سازی معادلات ساختاری است. در این پژوهش، دو پرسشنامه شبکه‌های اجتماعی و نوآوری اجتماعی با طیف پنج‌گزینه‌ای، تهیه و روایی صوری و محتوایی و نیز پایایی آنها با استفاده از آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی، مورد تأیید قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد در سطح اطمینان 95 درصد، «شبکه اجتماعی مجازی» با ضریب معنی‌داری مسیر برابر 34/5 بر «ایده‌پردازی جهت حل مسئله»، 71/4 بر «اثربخشی محصول و دستاورد نهایی»،  66/4 بر « شناخت مسئله» و 96/3 بر «پیاده‌سازی و نهادینه‌سازی ایده‌ها» تأثیرگذار است.
کلیدواژه‌ها: شبکه‌های اجتماعی؛ نوآوری اجتماعی؛ تسهیم دانش؛ معادلات ساختاری.

مقدمه
با ظهور شبکه‌های اجتماعی، روابط و شیوه‌های تعامل افراد جامعه و به‌تبع آن چگونگی تأمین نیازهای کاربران، دگرگون شده است. امروزه شمار کثیری از انسان‌ها با حذف مرزهای فیزیکی، از اقصی نقاط دنیا، با اهداف مختلف در شبکه‌های اجتماعی عضو شده و به فعالیت‌های گوناگون می‌پردازند. باتوجه‌به توسعه، نفوذ و ممزوج‌شدن شبکه‌های اجتماعی در زندگی انسان‌ها، می‌توان گفت به جزء جدانشدنی زندگی امروز تبدیل شده‌اند. ازاین‌رو، افزایش تصاعدی کاربران آنها، پدیده‌ای قطعی و محتوم است.
شبکه‌های اجتماعی، جوامع اینترنتی عضومحور هستند که به کاربرانشان اجازه ارسال اطلاعات و برقراری ارتباط باتوجه‌به شیوه‌های نوآورانه یا تبادل اطلاعات را می‌دهد. این شبکه‌ها از امکانات زیادی برای پرورش اجتماعی‌شدن و وابستگی فراهم می‌کند و به‌نظر می‌رسد که بر سطوح اجتماعی کاربران، تأثیر واقعی می‌گذارد.
مطالعات نشان می‌دهد، شبکه‌های اجتماعی، ابزارهای اجتماعی یادگیری ارزشمندی هستند، زیرا یادگیرندگان را برای ایجاد، انتشار و اشتراک‌گذاری کارهایشان قادر می‌سازد. همچنین می‌توانند تعامل و همکاری یادگیرنده را تسهیل کنند.
امروزه تغییرات فرهنگی، موجب شده است که مردم ترجیح دهند درعین تنهایی، ارتباطات گسترده‌ای با جهان پیرامون خود داشته باشند. شبکه‌های اجتماعی این خواسته را فراهم می‌کنند. این شبکه‌ها با سرویس‌ها و خدمات مختلفی که دراختیار کاربران خود قرار می‌دهند، موجب تأثیرگذاری بیشتر بر زندگی آنها و جامعه و نیز رفتارهای اجتماعی می‌شوند (چیت‌ساز و سالک، 1395). به‌عبارتی، یکی از ویژگی‌های متمایز شبکه‌های اجتماعی این است که فرصت‌هایی را برای حمایت‌کردن از ساختارهای اجتماعی دانش در درون و بین افراد فراهم می‌کند به‌گونه‌ای‌که می‌تواند به توسعه شیوه‌های نوآورانه حل مسائل موردعلاقه و مشترک اعضا کمک کند.
نوآوری اجتماعی به راهکارها، راهبرد‌ها و یا مفاهیمی اطلاق می‌شود که مسائل و نیازهای جامعه را نسبت به راهکارها و روش‌های قبلی به شیوه مناسب‌تری برطرف می‌کنند. نوآوری اجتماعی درحقیقت، راهکاری مبتکرانه برای حل مشکلات اجتماعی است. نوآوری اجتماعی نسبت به راهکارهای قبلی، اثربخش‌تر، کاراتر و پایدارتر بوده و به‌جای افراد برای کل جامعه ارزش و منفعت خلق می‌کند. نوآوری اجتماعی در نتیجه طی چرخه ایده تا محصول (مولارت و لیلی ، 2012) و توانمندسازی ازطریق خلق ارزش و ایجاد ثروت، می‌توانند برای پاسخگویی اثربخش به نیازهای محیطی کمک نماید (دیویس و جولی ، 2013؛ کشتکار، 1395).
چالش اصلی در حوزه نوآوری اجتماعی این است که چگونه می‌توان آن را به‌وجود آورد و بهبود بخشید. براساس برخی مطالعات، منابع دانش به‌عنوان منبع ارزشمند، کمیاب و غیرقابل‌تعویض، می‌توانند به ظهور نوآوری اجتماعی، منجر شوند (باتیستی ، 2012). این در حالی است که شبکه‌های اجتماعی ازطریق فراهم‌آوردن امکان تعامل و مباحثه در موضوعات مختلف، تولید دانش جدید براساس ارتباطات‌ متقابل و معنادار، گردش آزادانه نوآوری‌ها، افزایش خلاقیت، انباشت ایده‌های اعضا و کشف ایده‌های جدید و نظایر آن به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در فرایند مدیریت دانش مؤثر هستند (افراسیابی، 1393). محققان، شبکه‌های اجتماعی را یک عامل کلیدی در درک فرایند خلق دانش دانسته‌اند، به‌گونه‌ای‌که هیلدرث  (2004) بر این باور است خلق دانش و شبکه‌های اجتماعی، رابطه‌ای جدانشدنی دارند و ارتباط مثبتی میان آنها وجود دارد. هرچه ارتباطات، قوی‌تر و چگالی شبکه بیشتر باشد، مقدار دانشی که در شبکه جا گرفته شده، بیشتر است (افراسیابی، 1393).
دسترسی مستقیم و هم‌زمان به اطلاعات و ارتباطات مبتنی‌بر رسانه‌های اجتماعی، امکاناتی را برای تعامل و مباحثه در عرصه‌های مختلف جامعه فراهم می‌کند که به‌نظر می‌رسد این فرصت می‌تواند در خدمت علم‌آموزی و دانش نیز قرار گیرد (کاستلز، 1389: 382). شبکه‌های اجتماعی، این شانس همکاری را فراهم می‌کنند که سبب اشتراک و ادغام الگو‌های ذهنی مختلف و نظریه‌های مرتبط از حوزه‌های مختلف تجارب می‌شود (ژی راما ، 2005). همچنین این شبکه‌ها نه‌تنها ارتباط میان اعضا، بلکه دسترس‌پذیری و تبادل منابع دانش در شبکه را نیز نشان می‌دهد (هونگ و یوان ، 2006). این مهم باعث انتقال تجربیات، به‌عنوان یکی از عوامل اساسی در یادگیری می‌شود (تولایی، 1387).
در چنین شرایطی که شبکه‌های اجتماعی، ارتباطات گسترده‌ کاربران به‌ویژه جامعه دانشجویان را با جهان پیرامون فراهم نموده و فرصت‌های ارزشمندی برای حمایت از ساختارهای اجتماعی دانش در درون و بین افراد را فراهم کرده تا به توسعه شیوه‌های نوآورانه حل مسائل موردعلاقه و مشترک اعضا کمک کند، مطالعات ادبیات مربوطه نشان می‌دهد این فرصت ارزشمند غالباً ازسوی کاربران به‌ویژه دانشجویان، مورد غفلت واقع شده است. ازجمله دلایل این مهم، عدم تبیین شفاف تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر نوآوری اجتماعی ازطریق اشتراک دانش، تجارب و درس‌آموخته‌های اعضای آن است و این، مسئله اصلی پژوهش حاضر است. بنابراین، مطالعه‌ای که به‌صورت جامع به تبیین نقش شبکه‌های اجتماعی در نوآوری اجتماعی بپردازد، می‌تواند با عمق‌بخشیدن به درک از اهمیت آن، گفتمان مربوطه را در جامعه ترویج نماید.

ادبیات نظری و پیشینه تحقیق
شبکه‌های اجتماعی؛ مجموعه‌ای از افراد که به‌صورت گروهی با یکدیگر ارتباط داشته باشند و مواردی مانند اطلاعات، نیازمندی‌ها، فعالیت‌ها و افکار خود را به‌اشتراک بگذارند، شبکه اجتماعی را تشکیل می‌دهند. شبکه‌ها را می‌توان به دو دسته مجازی و غیرمجازی تقسیم‌بندی نمود (ماه‌پیشانیان، 1390):
ـ شبکه‌های غیرمجازی، شبکه‌هایی هستند که توسط مجموعه‌ای از افراد و گروه‌های به‌هم‌پیوسته در محیط اجتماعی شکل گرفته و فعالیت می‌کنند؛
ـ شبکه اجتماعی مجازی به کاربران این امکان را می‌دهد تا ضمن جمع‌شدن حل محور مشترک و تشکیل جماعت‌های آنلاین (برخط)، علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های خود را با یکدیگر به‌اشتراک بگذارند.
نوآوری اجتماعی؛ در تعاریفی که بیشتر در ادبیات نوآوری اجتماعی مورد اشاره قرار گرفته، آن ایده‌های جدید شامل محصولات، خدمات و الگو‌هایی است که به‌طور هم‌زمان نیازهای اجتماعی را مؤثرتر از جایگزین‌ها برآورده ساخته و همکاری‌ها و روابط اجتماعی جدید را فراهم می‌سازد. به‌عبارت‌دیگر، نوآوری‌هایی هستند که هم برای جامعه مطلوبند و هم ظرفیت جامعه برای عمل را افزایش می‌دهند (بنیاد یانگ ، 2012 و مورای و همکاران ، 2010). هر نوآوری که به مسئله اجتماعی در چارچوب نرم‌ها، ارزش‌ها و هنجاری‌های بومی با هدف توانمندسازی پاسخ می‌دهد، به‌گونه‌ای‌که تأثیر و نتیجه نهایی آن، کارآمدی و رضایت‌مندی حاکمیت و جامعه باشد، نوآوری اجتماعی است (کشتکار، 1395). در تعریف سازمان جهانی توسعه و همکاری‌های اقتصادی، نوآوری اجتماعی، به‌دنبال یافتن پاسخ‌های جدید برای مسائل و چالش‌های اجتماعی است.
مدیریت دانش؛ توانایی شناسایی، ایجاد، مهار، انتقال، ادغام و به‌کارگیری منابع دانش برتر موجود در افراد، گروه ها و یا سازمان و شامل طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها و تعاملات برای بهبود و ایجاد نوآوری جدید به‌عنوان نمونه کیفیت محصولات، فرایندها و خدمات و به‌عنوان وجه کلیدی مزیت رقابتی و برای تحقق نیازهای اجتماعی است (علوی و لیدنر ، 2001). در تعریفی دیگر، مدیریت دانش به‌عنوان یک راهبرد با هدف دراختیارگذاشتن دانش صحیح به فرد مناسب در زمان مناسب آمده است (اخوان و کشتکار، 1394).

برخی از ویژگی‌ها و مزایای شبکه‌های اجتماعی
ـ جهانی و فرامرزی‌بودن؛ از ویژگی‌های منحصربه‌فردی که فضای سایبر و شبکه‌های اجتماعی را از دیگر رسانه‌ها ممتاز می‌سازد، جهانی‌بودن آن است. هر فرد در دو نقطه از جهان می‌تواند ازطریق آن به‌آسانی به جدیدترین اطلاعات دست یابد. مرزهای جغرافیایی تاکنون نتوانسته است از گسترش روزافزون فضای سایبر جلوگیری کند. ازاین‌رو، به‌راحتی امکان گسترش آن در هر نقطه از جهان وجود دارد.
ـ مشارکت؛ شبکه‌های اجتماعی، حلقه مفقوده عملیاتی‌ساختن مشارکت واقعی و فعال اعضا در ساخت و تولید دانش و یادگیری است. علاوه‌بر‌این، مشخص شده است که شبکه‌های اجتماعی به ایجاد حس تعلق به اجتماع اعضا منجر می‌شود و به‌همین‌دلیل، یادگیری را تسهیل می‌کند (لیو  و همکاران، 2008؛ گوناواردنا و دیگران ، 2009؛ هونگ و یوان، 2010)؛
ـ تسهیل تعاملات اجتماعی. شبکه‌های اجتماعی به دلیل ایجاد پیوندهای متعدد، امکان تبادل اطلاعات بین اعضاء شبکه را بسیار افزایش می‌دهد. شبکه‌های اجتماعی، زیرساخت تعاملات اجتماعی را فراهم می‌آورند و فضایی را ایجاد می‌کنند که افراد در آن به‌راحتی بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، اطلاعات ردوبدل کنند و علایق و مسائل زندگی خود را با هم به اشتراک بگذارند. به بیانی دیگر، استفاده از شبکه‌های اجتماعی، امکان دریافت اطلاعات جدید و موردنیاز بدون محدودیت و به همان سادگی نیز گسترش و نشر آن را مهیا می‌کند، به حفظ ارتباطات قدیمی و ایجاد تعاملات جدید منجر شده و به‌طور کلی تعاملات را تسهیل می‌کند (هونگ و یوان، 2010)؛
ـ توانمندسازی اعضا؛ استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تعاملات چندگانه‌ای را به‌وجود می‌آورد تا شایستگی‌های شناختی و اجتماعی اعضا پرورش ‌یابد (کریستوفیدز  و همکاران، 2009)؛ همچنین آنها را قادر می‌سازد دانش و مهارت خود را ازطریق فعالیت‌های آموزنده مؤثر ارتقا دهند. تجارب یادگیری را به هم پیوند داده (مزر و ریچارد ، 2011) و الگوهای تشریک مساعی بین دریافت اطلاعات از منابع رسمی و غیررسمی ایجاد کرده و الگوهای قدیمی را ترک کنند (یانگ ، 2008؛ سلوین ، 2007)؛
ـ ارتقای نوآوری و خلاقیت؛ شبکه‌های اجتماعی از راهبردهای درگیرشدن در یادگیری و فعال‌بودن حمایت می‌کند، اشکال جدیدی برای بیان خلاقیت ارائه می‌کند و اعضا را برای آزمایش‌های مختلف، نوآور و روش‌های نوین بیان افکار و ایده‌های خود تشویق می‌کند (ردی کر ، 2009؛ چراغ‌ملایی و همکاران، 1393).
ـ انعطاف‌پذیری و بازبودن؛ اغلب شبکه‌های اجتماعی برای مشارکت اعضا و دریافت بازخورد، منعطف و باز هستند. آنها رأی‌دادن، گذاشتن کامنت و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات را تشویق می‌کنند.
ـ هویت‌سازی؛ ازآنجاکه شبکه‌های اجتماعی، فضایی برای گفتگو و محاوره دو طرف فراهم نموده و جریان ارتباطی از حالت یک‌سویه به دوسویه تغییر کرده است، لذا روابط درون‌جمعی شبکه به‌سرعت فرهنگ، زبان و ارزش‌های مشترک اعضای شبکه را آشکار و تقویت می‌کند. به‌این‌ترتیب، شبکه، زمینه‌ساز شکل‌گیری و تقویت هویت اعضای شبکه خواهد شد.
فرایند نوآوری اجتماعی. مورای و همکاران، فرایندهای شش‌مرحله‌ای حلقوی تحقق نوآوری اجتماعی را ارائه دادند که با شناخت مشکل موردنظر برای حل آغاز و با طی گام‌های بعدی به تغییرات نظام‌مند و وسیع می‌رسد (مورای و همکاران، 2010). براساس مطالعات بنیاد یانگ و مرکز تبادل نوآوری اجتماعی ، نوآوری‌های اجتماعی به‌طورمعمول از ایده شروع می‌شوند که ممکن است به‌صورت آزمایشی و یا الگوی اولیه به‌کار گرفته شوند. اگر موفقیت‌آمیز باشند، پیاده‌سازی آنها با هدف حفظ این الگوی جدید درقالب فرایندهایی، به‌عنوان‌مثال، سرمایه‌گذاری جدید و یا یک سیاست جدید، در مجموعه صورت می‌گیرد. مرحله نهایی این است که در مقیاس وسیع اجرا شود، به‌طوری‌که رویکرد جدید اثر واقعی ایجاد کرده و بخشی از هنجارها می‌شود (بنیاد یانگ، 2012). مؤسسه مدیریت آسیا ، الگوی فرایند چارچوب نوآوری‌های اجتماعی را در قالب پنج مرحله: ارزیابی، توسعه، پیاده‌سازی، نظام‌سازی و نهادی‌کردن، دسته‌بندی کرده‌اند (هررا و آلاریلا ، 2013: 14). مبینی دهکردی و کشتکار (1395) با مطالعه و بررسی دقیق بالغ بر 12 الگوی فرایندی ارائه‌شده دریافتند مهم‌ترین مراحل مورداتفاق در این الگوها را می‌توان در هشت قالب: هم‌آفرینی، ایجاد حس مشترک، ایجاد پیش‌زمینه، آماده‌سازی برای نمونه‌سازی اولیه، تولید اولین نمونه، استنتاج، پیاده‌سازی؛ آماده‌سازی برای اجرا در مقیاس وسیع و نهایتاً اجرا در مقیاس وسیع، دسته‌بندی نمود. الگوی ارائه‌شده آنها، شامل چهار مرحله زیر است.
1 ـ مسئله‌شناسی؛ نوآوری با تشخیص یک مشکل که باید حل گردد، آغاز می‌شود، بنابراین، در مرحله نخست، بررسی دلایل و ضرورت‌های ایجاد نوآوری اجتماعی انجام می‌شود. عمده مستندات موردمطالعه، شناخت علل ریشه‌ای و تحریک و تهییج تخیل خلاق و تولید ایده را نیازهای برآوردهنشده، نیاز آرمانی، بهبود برآورده‌کردن نیازها و موارد نظیر آن می‌دانند.
2 ـ چرخه تولید ایده؛ پس از شناخت محیط، مسائل و نیازها و نیز آرمان‌ها، طرح‌ها و ایده‌های ممکن و متصور برای حل آنها جمع‌آوری می‌شود.
3 ـ چرخه پیاده‌سازی ایده؛ همه هنر نوآوری در پیاده‌سازی و عینی‌سازی ایده‌ها در عمل است، بنابراین، آزمون ایده‌ها برای یافتن راه‌حلی که مطابق با نیازهای شناسایی‌شده باشد، ادامه می‌یابد.
4 ـ محصول؛ مزایای هرگونه نوآوری درنهایت پاسخ به نیاز و نیازمندان، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم و به‌عبارتی ارزش اقتصادی و اجتماعی آنان است. این مهم درقالب الگوها، فرایندها و محصولات، راه‌های جدید پاسخ به نیازها محقق می‌شود (مبینی دهکردی و کشتکار، 1395).

پیشینه تحقیق
مولیانینگ سیه  و همکاران (2014) ضمن نگاشت چرخه فرایند مدیریت دانش بر نوآوری اجتماعی، به این نتیجه رسیده‌اند که خلق دانش و به‌اشتراک‌گذاری آن مقدمه نوآوری اجتماعی است. فرانکوئیرا و گومز  (2018)، در مطالعه‌ای با هدف بررسی نقش فناوری‌های دیجیتال جدید در توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای مقابله با برخی از مشکلات جامعه معاصر، به بررسی چندین پروژه نوآوری‌های اجتماعی در بازه زمانی پنج‌ساله منتهی به 2018، پرداخته و دریافتند تأثیر فناوری‌های دیجیتال جدید، بر افراد و سازمان‌های مردمی به‌عنوان عواملی از تغییر در انتقال به یک دنیای پایدار، قابل ‌مشاهده است. براین‌مبنا، می‌توان با استفاده از بستر فناوری‌های دیجیتال به توسعه نوآوری‌های اجتماعی و بهبود سرویس‌های آن و نیز ارائه راه‌حل‌های جدید و پیشرفته برای توسعه پایدار اقدام نمود. پاوان و همکاران  (2018) در مقاله‌ای با رویکرد مفهومی به بررسی نقش راهبردی شبکه‌های اجتماعی، برای ترویج نوآوری اجتماعی پرداخته‌اند. مولر و پرس  (2018)، نیز در مطالعه‌ای باعنوان «تأثیر ساختار شبکه‌های اجتماعی بر عملکرد نوآوری» دریافتند شبکه‌های اجتماعی بر انسجام ، همبستگی  و شفافیت کاری  تأثیرگذار است. ابعاد عملکرد نوآوری ازنظر آنها شامل اندازه (تعداد اعضای شبکه که درنهایت نوآوری را پذیرفته‌اند)؛ آستانه (سطح قابل‌قبول تأثیر و نفوذ شبکه بر اعضا)؛ سرعت (زمان رسیدن به سطح معینی نفوذ)؛ زمان (مدت‌زمان لازم رسیدن به نقطه عطف)؛ سهم بازار؛ و ارزش خالص است.
باتوجه‌به تحولات و بحران‌های اخیر اجتماعی و اقتصادی در بسیاری از کشورها، کلتکا و دیگران  (2018)، امکان استفاده از رسانه‌های اجتماعی و مشخصاً شبکه‌های اجتماعی را به‌عنوان یک پلت‌فرم برای پشتیبانی مؤثر از فرایندهای نوآوری اجتماعی، برای غلبه بر محدودیت‌های سرعت و مقیاس سازوکار‌های سازمانی مطرح نمودند. از دیدگاه آنها، نوآوری‌های اجتماعی شامل تمام راهبرد‌ها، مفاهیم، ایده‌ها و سازمان‌هایی است که نیازهای اجتماعی فعلی را برآورده نموده و جامعه مدنی را تقویت می‌کنند.

نوچیان (1390)، در پایان‌نامه خود باعنوان «تبیین نقش شبکه اجتماعی در نوآوری کسب‌وکارهای تثبیت‌شده براساس داده‌های دیده‌بان جهانی کارآفرینی GEM 2010 در ایران» اشاره نموده است که: صرف‌نظر از اینکه ایده از کجا نشئت می‌گیرد، مسلماً آنچه در ایجاد نوآوری و ارائه ایده‌های نوآورانه نقش مهم و اساسی دارد، دانش و اطلاعات است. کارآفرینی به‌عنوان فرایند راه‌اندازی کسب‌وکار جدید، پدیده‌ای است اجتماعی و ازاین‌رو، یکی از این منابع مهم ایده، دانشی است که کارآفرینان ازطریق مشاوره با دیگران (شبکه‌های کارآفرین) به‌دست می‌آورند. ازسوی‌دیگر، توانایی در نوآوربودن ممکن است با شایستگی‌های کارآفرینانه مانند هوشیاری کارآفرینانه ارتباط داشته باشد. فرد کارآفرین ازطریق هوشیاری کارآفرینانه نسبت به اطلاعات محیط پیرامون خود به‌ویژه اطلاعات حاصل از شبکه‌های اجتماعی حساس‌تر شده و اطلاعات مفید را جهت کسب ایده مناسب دریافت می‌کند. افراسیابی و بشیر(1391) در پژوهشی باعنوان «شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان» دریافتند میان عضویت در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و نحو? اختصاص وقت به سایر فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط وجود داشته و بیشتر پاسخ‌دهندگان اذعان کرده‌اند که میان عضویت در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی ارتباط وجود دارد. کیا و نورمرادآبادی (1391) در پژوهشی باعنوان «عوامل مرتبط با گرایش دانشجویان به شبک? اجتماعی فیس‌بوک» دریافتند عواملی نظیر اشتراک اطلاعات و اخبار، جریان آزاد اطلاعات در شبکه، توانایی کنترل مخاطب بر اطلاعات، در پیوستن دانشجویان به شبکه اجتماعی نقش اساسی دارد.

روش‌شناسی تحقیق
ـ پژوهش حاضر ازحیث هدف، کاربردی و ازنظر شیوه جمع‌آوری اطلاعات، توصیفی و از نوع همبستگی و به‌طور مشخص مبتنی‌بر مدل معادلات ساختاری است. در مدل تحلیلی تحقیق، نوآوری اجتماعی متغیر پنهان برون‌زا و تاب‌آوری اجتماعی متغیر پنهان درون‌زاست. همچنین متغیر نوآوری اجتماعی به‌عنوان متغیر وابسته و متغیر شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان متغیر مستقل درنظر گرفته شده‌اند. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در این تحقیق، پرسشنامه است که براین‌اساس، برای متغیرهای موردبررسی به‌ترتیب 18 پرسش برای سنجش شبکه اجتماعی و 15 پرسش برای سنجش نوآوری اجتماعی با طیف لیکرت درنظر گرفته شد. درخصوص روایی محتوا، قبل از توزیع نهایی پرسشنامه‌ها، آنها دراختیار تعدادی از اعضای هیئت‌علمی، دانش‌آموختگان و خبرگان موضوع تحقیق، قرار گرفت. برای اطمینان از پایایی پرسشنامه‌ها، از آلفای کرونباخ و نیز پایایی ترکیبی استفاده شد. در تحلیل داده‌ها، از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی با به‌کارگیری نرم‌افزار Smart PLS3 برای بررسی مدل مفهومی پژوهش استفاده شد. این روش، ابزار مناسبی برای تحلیل مطالعاتی است که در آنها روابط بین متغیرها پیچیده، حجم نمونه اندک و توزیع داده‌ها نامشخص یا نابهنجار (غیرنرمال) است. مدل‌سازی معادلات ساختاری از دو بخش مدل اندازه‌گیری و مدل ساختاری تشکیل شده است. متغیرهای مدل در دو دسته پنهان و آشکار طبقه‌بندی می‌شوند. بخش مدل اندازه‌گیری شامل پرسش‌‌ها که همان شاخص‌های هر بعد به همراه هر بعد است و روابط میان پرسش‌ها و ابعاد در این بخش تحلیل می‌شود. بخش مدل ساختاری نیز حاوی تمام سازه‌های مطرح در مدل اصلی تحقیق است. میزان همبستگی و روابط میان تمام سازه‌های تحقیق در این مرحله ارزیابی می‌شود (داوری و رضازاده، 1393).
ـ جامعه آماری تحقیق شامل دانشجویان سطوح مختلف کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری پنج دانشگاه منتخب شهر تهران شامل: تهران، شهید بهشتی و علم‌وصنعت به نمایندگی از دانشگاه‌های دولتی، آزاد و پیام‌نور هستند. باتوجه‌به گستردگی جامعه آماری و میسرنبودن دسترسی به کل جامعه آماری، از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 140 نفر برابر جدول زیر انتخاب و پرسشنامه برای آنها ارسال و تعداد 96 پرسشنامه به‌طور کامل تکمیل و دریافت شد.
...

نتیجه‌گیری
در این پژوهش، تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر نوآوری اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. براین‌اساس، سعی شد تا ابتدا، شبکه‌های اجتماعی و نیز نوآوری اجتماعی درقالب ادبیات تحقیق، مرور شود. نتایج این مرور به شناخت بیشتر درخصوص اهمیت و کارکرد آنها در زندگی امروز، ابعاد و شاخص‌های هریک و مواردی نظیر آن منجر شد. در ادامه ازآنجاکه هدف پژوهش حاضر، مشخص‌نمودن تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر نوآوری اجتماعی بود، ابعاد و مؤلفه‌های استخراج‌شده درقالب پرسشنامه‌ بین جامعه آماری توزیع و اطلاعات لازم جمع‌آوری شد. جامعه آماری تحقیق شامل دانشجویان سطوح مختلف کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری پنج دانشگاه منتخب شهر تهران شامل: تهران، شهید بهشتی، علم‌وصنعت، آزاد و پیام‌نور بود. باتوجه‌به گستردگی جامعه آماری و میسرنبودن دسترسی به کل جامعه آماری، از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 140 نفر انتخاب و پرسشنامه برای دریافت پاسخ آنها ارسال شد.
در ادامه، اطلاعات جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و Smart PLS تجزیه‌وتحلیل شدند. نتایج نرم‌افزارهای پیش‌گفته شامل تأیید روایی و پایایی تحقیق، ضرایب بارهای عاملی، ضرایب مسیر، برازش مدل و نهایتاً آزمون فرضیه‌ها بود. به‌عبارتی، گرچه تحقیقی به‌صورت مستقیم در این حوزه انجام نشده بود، اما مطابق آنچه که فرانکوئیرا و گومز (2018)، در مطالعه خود با هدف بررسی نقش فناوری‌های دیجیتال جدید در توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای مقابله با برخی از مشکلات جامعه معاصر دریافتند، شبکه اجتماعی در توسعه نوآوری‌های اجتماعی و بهبود سرویس‌های آن و نیز ارائه راه‌حل‌های جدید و پیشرفته مؤثر است.
یافته‌های این مطالعه با آنچه پاوان و همکاران (2018) و مولر و پرس (2018) در پژوهش‌های خود مبنی‌بر انسجام، همبستگی و شفافیت کاری به آن رسیده و نیز کلتکا و دیگران (2018) اشاره کرده‌اند، هماهنگ است. شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان یک پلت‌فرم برای پشتیبانی مؤثر از فرایندهای نوآوری اجتماعی و غلبه بر محدودیت‌های سرعت و مقیاس سازوکار‌های سازمانی مطرح است.

پیشنهادها
براساس نتایج فرضیه‌ها مبنی‌بر اینکه «شبکه اجتماعی» بر «نوآوری اجتماعی» تأثیرگذار است، پیشنهاد می‌شود:
ـ جامعه آماری تحقیق حاضر، باتوجه‌به گستردگی و میسرنبودن دسترسی به کل آن، به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده و به تعداد 140 نفر از دانشگاه‌های منتخب تهران انتخاب شدند. انجام تحقیق در مقیاس وسیع‌تر برای دانشگاه‌های پیش‌گفته و نیز سایر دانشگاه‌ها، با هدف امکان‌سنجی تعمیم یافته‌های پژوهش حاضر پیشنهاد می‌گردد:
ـ تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران، مدیران و مسئولان در سطوح مختلف به ویژه جامعه دانشگاهیان، از بستر شبکه‌های اجتماعی برای شناخت نظام مسائل و نیازهای اولویت دار در سطوح مختلف از جمله سازمانی و ملی برای هدایت رساله‌ها، پایان نامه‌ها و پژوهش‌ها و حل نوآورانه آنها با استفاده از اشتراک دانش کاربران استفاده کنند؛
ـ تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران، مدیران و مسئولان در سطوح مختلف به‌ویژه جامعه دانشگاهیان، با طرح مسائل و موضوعات خود درقالب جمع‌سپاری و نوآوری باز، از بستر شبکه‌های اجتماعی برای دریافت ایده‌های خلاقانه و به‌اشتراک‌گذاری تجارب و درس‌آموخته‌های کاربران با پرداخت کم‌ترین هزینه استفاده کنند.
ـ از نقطه‌نظر مدیریت دانش، شبکه‌های اجتماعی از فرایندهای تشکیل انجمن دانش، خلق دانش مشارکتی، تبادل دانش و همگام‌سازی دانش، پشتیبانی می‌کند. مطالعه، ارزیابی و آسیب‌شناسی وضعیت موجود استفاده از شبکه‌های اجتماعی بین جامعه دانشگاهیان، برای دستیابی به راهبردها و راهکارهای مناسب جهت هدایت آنها به مسیر منتهی به نوآوری اجتماعی و خلق ارزش افزوده، به‌عنوان یک مطالعه جدی پیشنهاد می‌شود.
 
منابع
اخوان، پیمان و کشتکار هرانکی، مهران (1394)، بررسی و رتبه‌بندی توانمندسازهای مدیریت دانش، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال سیزدهم، شماره 50: 85-63.
اسلامی، محسن (1383)، برنامه درسی در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران: آییژ.
افراسیابی، محمدصادق (1393)، توان بالقوه شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی در تقویت مدیریت دانش، کتابداری و اطلاع رسانی، جلد 17، شماره 4: 134-109
 بسطامی، اسماعیل و جوادزاده، محمدعلی (1394)، تحلیل مرکزیت شبکه‌های اجتماعی در فضای سایبری با رویکرد مقابله با تهدیدات نرم، فصلنامه پدافند غیرعامل، سال ششم، شماره 1، پیاپی 21: 78-69.
 بشیر، حسن و افراسیابی، محمدصادق (1391)، شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان: مطالعه موردی بزرگ‌ترین جامعه مجازی ایرانیان، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، شماره 1، دوره 5: 62-31.
تولایی، روح‌اله (1388)، ارائه مدل بومی مستندسازی تجربیات خبرگان در صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، سال دوم، شماره 5،:78-51.
چراغ ملایی، لیلا؛ کدیور، پروین و صرامی، غلامرضا (1393)، استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی در آموزش- فرصت‌ها و چالش‌ها، اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره 10، شماره 3: 51-29.
چیت‌ساز، محمدعلی و سالک، ساناز (1395)، بررسی جامعه‌شناختی اثرات شبکه‌های مجازی جدید بر زندگی فردی و اجتماعی، مهندسی فرهنگی، سال دهم، شماره 86: 126-105.
داوری، علی و رضازاده، آرش (1393)، مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم افزار PLS، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ دوم.
کاستلز، مانوئل (1389)، اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمه احمد علیقلیان، تهران: طرح نو.
کشتکار هرانکی، مهران (1395)، «طراحی الگوی راهبردی نوآوری اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران»، رساله دکتری، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
Alavi, M., & Leidner, D. E. (2001). Review: Knowledge management and knowledge management systems: Conceptual foundations and research issues. MIS quarterly, 107- 136.
Christofides, E., Muise, A., & Desmarais, S. (2009). Information disclosure and control on Facebook: Are they two sides of the same coin or two different processes? CyberPsychology & Behavior, 12(3), 341-345.
Davies Anna, Simon Julie (2013), “The value and role of citizen engagement in social innovation”, a deliverable of the project. The theoretical, empirical and policy foundations for building social innovation in Europe (TEPSIE), European Commission – 7th Framework Programme, Brussels. European Commission, DG Research, 2013
Franqueira, Teresa, Gomes, Gonçalo (2018) , Design for Social Innovation supported by Social Based Technologies, available on: https://www.desisnetwork.org/2017/11/06
Gunawardena, C.N., M.B. Hermans, D. Sanchez, C. Richmond, M. Bohley, & R. Tuttle.( 2009). A theoretical framework for building online communities of practice with social networking tools. Educational Media International .46, no. 1: 3_16
Herrera M.E., Alarilla C. M. (2013). Social Innovation: Business Invention and Social Solutions, Asian Institute of Management, Working Paper 13 ? 007, avalaible on www.aim.edu.

توصیه: براساس هماهنگی انجام شده با دیجی کالا، شما میتوانید کلیه کتاب ها، مجلات علمی داخلی و خارجی، پادکست ها، نرم افزارها و ابزارهای آموزشی مورد نیاز خود را از طریق لینک زیر به صورت مجازی و با قیمت مناسب خرید کنید:

--خرید کتابهای علمی
--خرید کتابهای صوتی (پادکست)
--خرید مجلات داخلی و خارجی
--خرید نرم افزارها و ابزارهای آموزشی